Stanio Władysław
Z Nowy Łowiczanin
Władysław Stanio – (ur. 17 lipca 1890 – zm. 7 czerwca 1967 r.) nauczyciel przyrody w Szkole Ćwiczeń, Seminarium Nauczycielskim i Gimnazjum im. ks. Józefa Poniatowskiego w Łowiczu w latach 1922 – 1937. Inicjator i główny organizator powstania w Łowiczu Międzyszkolnego Ogrodu Przyrodniczego.
Spis treści |
Młodość
Urodził się w wielodzietnej rodzinie chłopskiej w podrzeszowskiej wsi Słocina w zaborze austriackim. W 1902 r. rozpoczął naukę w szkole średniej w Rzeszowie. Ukończył 4 lata gimnazjum i kurs przygotowawczy, po czym w 1911 r. podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim.
W latach 1911 – 1913 odbywał obowiązkową praktykę nauczycielską w szkołach ludowych we wsi Krasne i w Głogowie koło Rzeszowa. Następnie zdał egzamin nauczycielski i otrzymał “Patent na nauczyciela szkół ludowych pospolitych”. W sierpniu 1921 r. został przyjęty na Państwowy Wyższy Kurs Nauczycielski w Warszawie w grupie przyrodniczo – geograficznej. W latach 1923 – 1926 uczęszczał na Studium Biologiczne przy Uniwersytecie Warszawskim, organizowane przez Ministerstwo WRiOP. 26 listopada 1926 r. uzyskał dyplom nauczyciela biologii z prawem do nauczania w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich.
W służbie Ojczyzny
W młodości udzielał się w organizacjach niepodległościowych: „Sokół", „Drużyny Bartoszowe” i „Drużyny Strzeleckie”. Z początkiem 1915 r. został powołany do służby wojskowej w armii austriackiej. Walczył na froncie rosyjskim, włoskim, a w 1918 r. w Albanii. Był dwukrotnie ranny.
W czasie wojny 1920 r. walczył w szeregach 68 Pułku Piechoty Strzelców Wielkopolskich. Był dowódcą batalionu podczas walk w rejonie Pułtuska nad Narwią. Po zakończeniu działań wojennych dowództwo powierzyło mu funkcję kierownika oświatowego w Szkole Podoficerskiej 17 Dywizji, następnie w Białymstoku prowadził kurs zwalczania analfabetyzmu w wojsku, po czym pełnił funkcję referenta oświatowego 17 Dywizji Piechoty i Obozu Ćwiczebnego w Biedrusku.
II wojna światowa
Jako oficer rezerwy został zmobilizowany w wrześniu 1939 r. i brał udział w walkach nad Bzurą, w trakcie których został ranny. Na apel władz polskich z grupą oficerów ewakuował się na wschód, skąd miała nastąpić ofensywa przeciw Niemcom. Na wieść o agresji sowieckiej podjął decyzję o powrocie do Łowicza. Jako kapitan rezerwy musiał stąd jednak uciekać, ostrzeżony przed niemieckim aresztowaniem. Pod koniec października 1939 r. dotarł do Lublina, gdzie w tamtejszym szpitalu został mu usunięty odłamek z zainfekowanej już ręki. Następnie udał się na Rzeszowszczyznę, gdzie znalazł schronienie i pracę.
Praca
W 1919 r. podjął pracę w Szkole Powszechnej w Częstochowie. Od września 1922 r., został przeniesiony na stanowisko etatowego nauczyciela przyrody w Szkole Ćwiczeń przy Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Łowiczu. W latach 1928 - 1937 uczył biologii w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Łowiczu. Pracował również w Gimnazjum im. ks. Józefa Poniatowskiego w Łowiczu.
W łowickiej szkole dbał o stworzenie pracowni biologicznej z prawdziwego zdarzenia. Mimo, że nie dysponował odpowiednimi środkami finansowymi, sam przygotował preparaty, akwaria, terraria itp. Razem z młodzieżą postanowił uporządkować leżący odłogiem ogród przy szkole.
Zorganizował również wielką akcję ratowania lasów Puszczy Tucholskiej, niszczonych przez gąsienice szkodnika sówki chojnówki. W celu zatrzymania w puszczy przelotnych ptaków, młodzież łowicka szkół pod jego kierownictwem wykonała 2400 domków i skrzynek lęgowych, które przekazano dla ptactwa tego nadleśnictwa.
Na terenie miasta Łowicza propagował zakładanie trawników, klombów kwiatowych, sadzenie drzew i krzewów.
Udzielał się w harcerstwie łowickim. Przez kilka lat był opiekunem drużyny, po czym w roku 1932, rozkazem Komendy Mazowieckiej Chorągwi objął obowiązki komendanta hufca ZHP w Łowiczu. Stanowisko to pełnił do 1936 r. Pełnił również funkcję prezesa Koła Oficerów Rezerwy w Łowiczu.
Zawiązał w Łowiczu Oddział Towarzystwa Ochrony Zwierząt i przez 8 lat był jego prezesem. Szeroko rozpowszechniał ideę ochrony przyrody. Wygłaszał odczyty, sprowadzał prelegentów, a także pisał do miejscowej prasy, m.in. do Życia Gromadzkiego i Życia Łowickiego, którego przez pewien czas był redaktorem.
Po wyjeździe z Łowicza, w trakcie wojny, trafił do wsi Lubenia, niedaleko Rzeszowa, gdzie rozpoczął pracę w tamtejszej szkole. 1 września 1944 r. trafił do rodzinnej wsi Słocina, gdzie w siedmioklasowej Szkole Podstawowej uczył do 31 sierpnia 1946 r. Dzięki jego staraniom Słocina w 1949 r. została zelektryfikowana.
1 września 1946 rozpoczął nauczanie biologii w Państwowym Liceum Pedagogicznym, a następnie w Zaocznym Studium Nauczycielskim w Rzeszowie. Zorganizował tam pracownię biologiczną, dla której tak jak w Łowiczu przygotował sam wiele pomocy naukowych. Prowadził ożywioną działalność w Lidze Ochrony Przyrody. Pełnił funkcję wiceprezesa, a następnie był członkiem Zarządu Okręgu. Pełnił funkcję Wojewódzkiego Inspektora Straży Ochrony Przyrody. W klasach licealnych założył kółka LOP, a w Szkole Ćwiczeń zawiązał Straż Zieleni Miasta Rzeszowa oraz Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami. Był prelegentem Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. W latach 1959 – 1962 sprawował funkcję kierownika Sekcji Biologii Okręgowego Ośrodka Metodycznego.
Ostatnie lata
W 1962 r. przeszedł zawał serca, który uniemożliwił mu dalszą intensywną pracę i pełnienie sprawowanych funkcji. Nie mogąc się jednak pogodzić ze swoją sytuacją postanowił nauczać w Liceum Korespondencyjnym i prowadzić działalność ochroniarską.
Zmarł 7 czerwca 1967 r. nad ranem, dzień po egzaminie maturalnym w Liceum Korespondencyjnym. Został pochowany na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie.
Międzyszkolny Ogród Przyrodniczy
Władysław Stanio był inicjatorem powstania i głównym organizatorem Międzyszkolnego Ogrodu Przyrodniczego, jaki powstał przy Szkole Powszechnej nr 2 w Łowiczu. 12 kwietnia 1932 r. przedstawił projekt ogrodu Radzie Miasta, która wyraziła zgodę na jego powstanie. Prace nad ogrodem trwały 4 lata. Duże zaangażowanie wykazali sami uczniowie szkoły pod kierunkiem prof. Stanio. Nasadzenia w większości pochodziły z prywatnej hodowli założyciela.
Varia
- W opracowaniu pt. Prace monograficzne powiatu łowickiego, wydanego w 1932 r. zostały zawarte dwa artykuły Władysława Stanio: Rys florystyczny powiatu łowickiego oraz Lasy prywatne i państwowe powiatu łowickiego.
- Podczas pobytu w Albanii w czasie I wojny światowej, Władysław Stanio spisywał dziennik relacjonujący wydarzenia tamtych dni. Pamiętnik albański w formie rękopisu przechowywała przez wiele lat jego córka Barbara Stanio - Pyrkosz, która w 2007 r. opracowała go i wydała pod nazwą Pamiętnik albański - Dziennik żołnierski - 1918. Egzemplarz tego wydania znajduje się w Archiwum Państwowym m. st. Warszawy Oddział w Łowiczu, w Zbiorze rękopisów.
Odznaczenia i nagrody
- Krzyż Walecznych;
- Medal “Polska swemu Obrońcy 1918 – 1921”;
- Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości;
- Srebrny Krzyż Zasługi;
- Pamiątkowy Medal XV – lecia Odzyskania Morza – od naczelnych władz LMiK;
- Odznaka 10 Pułku Piechoty;
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Ochrony Przyrody (1964)
- Dyplom za współpracę przy organizacji Obchodów 800 – lecia Łowicza;
- W 1933 r. XIV Zjazd Lekarzy i Przyrodników Polskich w Poznaniu przyznał mu dyplom uznania za wystawę “Roślina, Zwierzę i Człowiek w Szkole”.
Życie prywatne
Był jednym z ośmiorga dzieci Jana i Marii Stanio. 15 lipca 1924 r. w kolegiacie łowickiej poślubił Marię Osmolak (zm. 1938 r., pochowana na Cmentarzu Kolegiackim w Łowiczu), rodowitą łowiczankę. 4 grudnia 1934 r. urodziła im się córka Barbara (Stanio - Pyrkosz).
Opracowania
- Gumiński Tadeusz, Łowiczanie z okresu II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny (Olszewski Władysław - Zawadzki Stefan), Łowicz 1987, s. 6-7.
- Pamiętnik albański - Dziennik żołnierski - 1918, oprac. B. Stanio - Pyrkosz, Rzeszów 2007. Zbiór rękopisów Archiwum Państwowego m. st. Warszawy Oddział w Łowiczu, sygn.117.
- Stanio – Pyrkosz Barbara, Władysław Stanio, [w:] Zarys dziejów Zakładów Kształcenia Nauczycieli w Łowiczu 1786-2006, wyd. przez Koło Absolwentów Zakładów Kształcenia Nauczycieli w Łowiczu, Łowicz 2009, s. 68 – 71.
- Z dziejów średnich szkół ogólnokształcących i koła wychowanków w Łowiczu, wyd. przez Koło Wychowanków i Wychowanek Szkół Średnich Ogólnokształcących w Łowiczu, Łowicz 2000, s. 199.
Autor: Katarzyna Piotrkiewicz
