Wehikuł Czasu. To w Bolimowie Niemcy po raz pierwszy użyli gazów bojowych

Razem z naszym Wehikułem Czasu przeniesiemy się dziś do 13 września 2020 roku.

Były Minister Obrony Narodowej i poseł Antoni Macierewicz wziął udział 13 września w Bolimowie w otwarciu muzeum poświęconemu I wojnie światowej na Ziemi Bolimowskiej i pierwszego użycia gazów bojowych oraz udziałowi Polaków po obu stronach konfliktu.

Minister w swoim wystąpieniu przed zebranymi powiedział, że to bardzo ważna inicjatywa, bowiem pod Bolimowem rozpoczęła się historia użycia broni masowego rażenia na dużą skalę. Broni, która do dzisiaj bywa wykorzystywana w konfliktach zbrojnych, za każdym razem z tragicznymi skutkami.

W otwarciu muzeum udział wziął także poseł obecnej kadencji Paweł Bejda, który podkreślił, że należy przypominać o I wojnie światowej, bo była ona dla Polaków prawdziwym dramatem, gdyż w obu walczących ze sobą armiach byli oni żołnierzami.

Chmura śmierci - jak Niemcy użyli gazu bojowego pod Bolimowem

31 stycznia 1915 roku - front wschodni I wojny światowej. Pod Bolimowem, niewielką miejscowością pod Łowiczem, Niemcy przygotowują coś, czego świat jeszcze nie widział na taką skalę. To, co miało być przełomem w działaniach wojennych, okazało się jedną z największych tragedii frontu.

Nieudany debiut i lekcja historii

Podczas gdy często za pierwszy atak gazowy w historii I wojny światowej uznaje się ten pod Ypres w Belgii (kwiecień 1915), fakty są inne. To właśnie pod Bolimowem Niemcy przeprowadzili swój pierwszy eksperyment z bronią chemiczną.

Ich celem było zniszczenie rosyjskich linii obrony. Użyli do tego pocisków artyleryjskich wypełnionych bromkiem ksylitu, substancją, która miała wywoływać silne łzawienie i dezorientację. Plan się jednak nie powiódł. Rosyjska zima okazała się silniejsza od gazu - potężny mróz sprawił, że substancja nie odparowała, a jej działanie było praktycznie niezauważalne dla Rosjan.

Majowa apokalipsa

Niemcy, nie zrażeni porażką, wyciągnęli wnioski. Cztery miesiące później, 31 maja 1915 roku, wrócili w to samo miejsce, ale z nowym, śmiertelnie groźnym pomysłem. 12 000 butli z chlorem zostało ustawionych na 12-kilometrowym odcinku frontu. Gdy tylko wiatr zaczął wiać w stronę rosyjskich okopów, Niemcy otworzyli zawory.

Z butli wydobyła się gęsta, żółto-zielona chmura, która powoli, ale nieubłaganie, sunęła w kierunku wrogich linii.

Rosjanie, nie mając żadnych masek gazowych ani nawet prowizorycznych osłon, byli bezbronni. Gaz, cięższy od powietrza, spływał do okopów i leżał na dnie lejków po wybuchach, zamieniając każdy zakamarek w śmiertelną pułapkę. Żołnierze umierali w męczarniach, dusząc się, ślepnąc i krztusząc krwią. Szacuje się, że zginęło wtedy 1183 żołnierzy, a niemal 9000 zostało zatrutych.

Zapomniana lekcja

Ataki pod Bolimowem były jednymi z pierwszych, masowych zbrodni z użyciem broni chemicznej w historii wojen. Mimo ogromnych strat po stronie rosyjskiej, nie przyniosły Niemcom zwycięstwa ani nie przełamały frontu. Zamiast tego, stały się tragicznym symbolem brutalności I wojny światowej i przypomnieniem o cenie, jaką ludzkość zapłaciła za wynalezienie broni masowej zagłady.

Za techniczne opracowanie ataku gazowego pod Bolimowem odpowiadał wybitny niemiecki chemik, Fritz Haber. Był to laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, który w czasie I wojny światowej kierował działem badań nad bronią chemicznej w Niemczech.

Haber był głównym inicjatorem i orędownikiem użycia gazów bojowych na dużą skalę. Wierzył, że broń chemiczna jest kluczem do przełamania impasu wojny pozycyjnej i szybkiego zakończenia konfliktu. To właśnie on zorganizował zespół naukowców i inżynierów, który opracował metodę masowego wypuszczania gazu z butli na linii frontu, wykorzystując sprzyjający wiatr. 

Fritz Haber urodził się w żydowskiej rodzinie we Wrocławiu. Jednakże, aby ułatwić sobie karierę naukową i akademicką w Niemczech, w 1892 roku przeszedł na protestantyzm. Mimo to, w 1933 roku, po dojściu Hitlera do władzy, został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska z powodu swojego żydowskiego pochodzenia.

Muzeum w Bolimowie otwarto w budynku plebanii przy kościele pw. Świętej Trójcy

Nad jego powstaniem, przez ostatnie tygodnie, pracowali członkowie Stowarzyszenia Inicjatywa Ziemi Bolimowskiej, wspólnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury i Urzędem Gminy w Bolimowie przy wsparciu miejscowej parafii i lokalnych przedsiębiorców oraz kolekcjonerów.

Ekspozycja muzeum umieszczona została w dwóch pomieszczeniach, w pierwszym zobaczymy przede wszystkim o co związane było z życiem w okopach, zaś w drugim z atakami gazowymi. W trzeciej sali można natomiast obejrzeć prezentację składającą się z filmów archiwalnych i filmu “Obłoki Śmierci”. 

Otwarciu wystawy towarzyszyła msza święta w intencji poległych, krótki wykład prof. dr hab. Anny Zalewskiej o wykopaliskach archeologicznych prowadzonych pod Bolimowem oraz koncert patriotyczny “Skamieniały Las” w wykonaniu KG Band i Związku Piłsudczyków O/Łódzki.

Dyrektor GOK w Bolimowie Karolina Przyżycka powiedziała nam, że muzeum można zwiedzać w tygodniu po wcześniejszym umówieniu się z kadrą ośrodka, zaś w niedzielę w stałych godzinach 12-18, wówczas oprowadzać zwiedzających będzie pasjonat historii I wojny światowej Piotr Moskwa ze Skierniewic.