Nieborów. Izabela Radziwiłłowa ratowała w pałacu żydowskie dzieci

Od 24 września od 10.00 w Pałacu Radziwiłłów w Nieborowie otwarta zostanie dla zwiedzających wystawa zatytułowana "Uratować kogo się da, nikogo nie wydać. Działalność konspiracyjna Izabelli Radziwiłł w czasie okupacji." W ten sposób nieborowskie muzeum wpisuje się w obchody 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim. Wystawę będzie można oglądać do września 2024.

Monika Antczak, kurator w Muzeum w Nieborowie stwierdza w rozmowie z portalem lowiczanin.info, że wystawa poświęcona Izabelli Radziwiłł będzie miała charakter narracyjny. - Większość eksponatów na wystawie stanowić będą fotografie udostępnione przez rodzinę, które nie były dotąd publikowane - wyjaśnia Monika Antczak. - Będą wystawiane także przedmioty, które pozostały po Izabelli Radziwiłł, takie jak tabakiera czy perły. Tego typu eksponatów nie zachowało się jednak wiele do naszych czasów.

Monika Antczak zaznacza także, że główną osią wystawy będą tablice z opisami, które będą "prowadzić" zwiedzających po kolejnych wydarzeniach z życia Izabelli Radzwiłł w okresie wojny. Jak dodaje centralnym punktem wystawy będzie fotografia przedstawiająca grupę dzieci, które je mandarynki z oranżerii w Nieborowie. -  Zależało nam na pokazaniu dysonansu pomiędzy okrucieństwem wojny, a dziecięcą radością w oazie spokoju, jaką za sprawą Izabelli Radziwiłł stał się wtedy Nieborów - tłumaczy. Troje z tych dzieci to Żydówki, które Izabella wydostała z getta i schroniła w Nieborowie.

Kurator podkreśla również, że istotną rolę odegrają również scenografia i efekty dźwiękowe. - Scenografia jest nieco nierzeczywista i zaskakująca. Chcemy oddać klimat Nieborowa z czasów wojny oraz sprawić, by zwiedzający odczuli tę atmosferę wszystkimi swoimi zmysłami - stwierdza Monika Antczak.

Wernisaż zamknięty będzie miał miejsce dzień wcześniej tj. w sobotę 23 września o 16.00. Zostali na niego zaproszeni członkowie rodziny Radziwiłłów wraz z prof. Janem Milewskim, zięciem Izabelli Radziwiłłowej, który wygłosi esej traktujący o jej osobie i postawie w czasie wojny.

Bohaterska postawa w czasach okrucieństwa

Wojna zastała Izabelę Radziwiłł i jej rodzinę w Ołyce na Wołyniu. Gdy 20 września na te tereny wkroczyły wojska radzieckie, Radziwiłłowie zostali aresztowani przez NKWD. Zostali jednak zwolnieni z aresztu w grudniu 1939 roku i trafili do okupowanej Warszawy.

Pałac przy ul. Bielańskiej w Warszawie sąsiadował z gettem. Dzieci przedostawały się z getta do pałacu siecią kanałów. Otrzymywały od Izabelli Radziwiłowej jedzenie w specjalnie do tego przeznaczonym pomieszczeniu, z zamkniętymi oknami. Pomagając dzieciom z warszawskiego getta i ich rodzinom współpracowała m. in. z  Matyldą Getter, przełożoną Zgromadzenia Sióstr Rodziny Maryi.

Za jej postawę w czasie wojny jerozolimski instytut Yad Vashen podjął w 1992 roku decyzję o przyznaniu Izabelli Radziwiłłowej medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Fot. Zbiory prywatne

Skromna, ale znacząca wystawa

Maciej Radziwiłł z Fundacji Trzy Trąby powiedział nam, że wystawa dotycząca Izabelli Radziwiłł będzie skromna, ale ciekawa i znacząca.

- Ciotka nie lubiła się chwalić i bardzo mało opowiadała o swojej działalności w okresie okupacji, pamięć o tym nie była nawet w rodzinie dobrze ugruntowana - powiedział nam .Przy okazji wystawy ma nadzieję na zdobycie dodatkowych informacji od mieszkańców Nieborowa i okolicy. - Może są mieszkańcy, którzy coś ciekawego wiedzą np. o zaangażowaniu swoich dziadków w działalność Izabeli, myślę, że byłoby bardzo ciekawe - stwierdził.

O samej Izabeli zwanej przez rodzinę i bliskich Balalą powiedział, że po II wojnie światowej do swojej śmierci 11 września 1996 roku wielokrotnie przyjeżdżała do Nieborowa, szczególnie w okresie, gdy kuratorem muzeum był Włodzimierz Piwkowski. - Była osobą bardzo lubianą, przyjazną, bezpośrednią i skromną - dodał Maciej Radziwiłł.