Dyrektywa Omnibus co warto wiedzieć

Czym jest i o co w niej chodzi?

27 listopada 2019 roku Parlament Europejski i Rada (UE) uchwaliły przepisy mające na celu poprawienie ochrony konsumenta, głównie poprzez unowocześnienie obowiązujących norm i uwzględnienie niektórych praktyk stosowanych przez przedsiębiorców. Źródłem nowych przepis jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019r., zmieniającą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE.

Ostatnią taką istotną zmianą w kontekście przedsiębiorców było uchwalenie rozporządzenia UE dotyczącego ochrony danych osobowych - RODO, jednak w odróżnieniu do dyrektyw, rozporządzenia są źródłami prawa, które w państwach członkowskich stosuje się bezpośrednio - tzn.w brzmieniu nadanym im przez europejskiego ustawodawcę. Przepisy dyrektywy natomiast stanowią pewne wytyczne dla państw członkowskich, które muszą dostosować swoje wewnętrzne przepisy do wymagań przedstawionych przez Parlament i Radę. Oznacza to że przepisy dyrektywy podlegają implementacji (wdrożeniu) do polskiego porządku prawnego, a dokonuje się tego za pomocą ustawy uchwalanej przez polski Sejm.

W Polsce przepisy implementujące dyrektywę Omnibus zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2023r., polski ustawodawca pomimo sporego opóźnienia (bowiem implementacja unijnych przepisów miała mieć miejsce do 28 listopada 2021r.) na gruncie nowelizacji ustawy o ochronie praw konsumenta (Dz. U. 2014 poz.827) oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym ( Dz. U. 2007 Nr 171 poz.1206) wprowadził dość rewolucyjne zmiany w handlu.

Kluczowe założenia dyrektywy Omnibus

Głównym celem dyrektywy jest ochrona konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi ze strony przedsiębiorców. Rozwój technik marketingowych, promocyjnych i rozwój technologii w ostatnich latach doprowadził do osłabienia pozycji konsumenta jako strony umów. Jednym z najdobitniejszych przykładów obrazujących nierówną pozycję konsumenta i przedsiębiorcy była manipulacja cenami, zwłaszcza w okresach największego zainteresowania ze strony klientów (np. okres świąteczny czy tzw. ”Black week”). Przedsiębiorcy stosowali techniki marketingowe, które zachęcały konsumentów do zrobienia zakupów po okazyjnej cenie, która w rzeczywistości mogła być jedną z najwyższych cen danego produktu w ostatnich miesiącach.

Od momentu wejścia w życie przepisów implementujących dyrektywę Omnibus (czyli od 1 stycznia 2023r.) takie techniki są zakazane, a realizacji tego założenia ma służyć obowiązek nałożony na przedsiębiorców polegający na obligatoryjnym informowaniu konsumenta o najniższej cenie za jaki można było nabyć dany produkt w ciągu ostatnich 30 dni.

Poza zmianami dotyczącymi promocji i obniżek od 1 stycznia obowiązują także inne przepisy których przestrzeganie jest istotne z punktu widzenia przedsiębiorcy, tak aby nie narazić się na ewentualne dolegliwości w postaci kar nakładanych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).

Jakie obowiązki nakłada implementacja przepisów Dyrektywy Omnibus?

O zmianach muszą pamiętać przede wszystkim przedsiębiorcy prowadzący swoją działalności z wykorzystaniem sieci internetowej bowiem od 1 stycznia 2023r., sklep internetowy musi podawać e-mail i telefon do kontaktu, tak aby zapewnić klientowi szybką i efektywną możliwość komunikacji. Przedsiębiorca, który na swojej platformie umożliwia dodawanie opinii na temat oferowanych produktów, jest zobowiązany podać informacje o tym, czy i w jaki sposób zapewnia, że publikowane opinie pochodzą od faktycznych konsumentów (ochrona przed sztucznym „nabijaniem” pozytywnym opinii przez np. zatrudnione przez przedsiębiorcę osoby).

Kogo dotyczy obowiązek udzielania informacji dotyczących cen?

O obowiązkach wynikających z realizacji celów dyrektywy muszą pamiętać sprzedawcy zarówno prowadzący swoją działalność jedynie w segmencie online, jak i tacy, którzy sprzedaż swoich produktów oferują w tradycyjny sposób. Zakres ustawy obejmuje także przedsiębiorców prowadzących telesprzedaż oraz sprzedaż katalogową.

Warto także podkreślić, że dla stosowania ustawy istotne jest samo prowadzenie działalności na terenie UE (także z wykorzystaniem sieci internetowej). Zgodnie z powyższym nieważne jest czy podmiot oferujący sprzedaż ma siedzibę poza granicami Unii Europejskiej - istotny jest sam fakt skierowania swojej sprzedaży do konsumentów UE.

Od 1 stycznia 2023 przedsiębiorcy, którzy organizują obniżki, muszą informować o najniższej cenie z 30 dni poprzedzających promocję. I od tej właśnie ceny muszą obliczać ewentualne korzyści, np. „oszczędzasz 50 zł” czy „-20%”.

Informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżka powinna się znaleźć wszędzie tam, gdzie przedsiębiorca ogłasza rabaty dotyczące konkretnego produktu, a więc np.w reklamie, przy produkcie na półce sklepowej, na wywieszce, w gazetce sieci handlowej, przy sprzedaży warunkowej, w programie lojalnościowym, w wynikach wyszukiwania w sklepie internetowym i na karcie konkretnego produktu. Warto podkreślić także bezwzględny zakaz wykorzystania programów lojalnościowych lub ofert wiązanych do omijania obowiązku podania najniższej ceny z 30 dni przed obniżka.

Najniższa cena z 30 dni przed obniżką musi być czytelna i jasno opisania. Wszelkie próby ukrycia niższej ceny np. poprzez zastosowanie słabo widocznej czcionki, bądź oznaczenie ceny wprowadzające w błąd (np. „Cena referencyjna”) będzie traktowane w przypadku kontroli jako próba ominięcia przepisów ustawy.

Co grozi za niedostosowanie się do obowiązków wynikających z Dyrektywy Omnibus?

Za naruszenie przepisów o cenach Inspekcja Handlowa może nałożyć na przedsiębiorcę karę w wysokości do 20 tys. zł, a gdyby nastąpiło to trzykrotnie w ciągu roku od pierwszego naruszenia, kara może wynieść 40 tys. zł. Z kolei Prezes UOKiK, w przypadku stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, może nałożyć karę w wysokości do 10 proc. obrotu na firmę i do 2 mln zł na osobę zarządzającą.

Uwaga! Dostosowanie regulaminu sklepu internetowego do nowych przepisów.

Dyrektywa Omnibus wprowadza nowe definicje normatywne, przez co może okazać się konieczny „przegląd” wprowadzonego regulaminu. Definicje zawarte w nowych przepisach:
Internetowa platforma handlowa - usługa korzystająca z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.

Dostawca internetowej platformy handlowej - przedsiębiorca, który umożliwia korzystanie lub obsługuje, lub dostarcza oprogramowanie, stronę internetową, część strony internetowej lub aplikację umożliwiające konsumentom w ramach internetowej platformy handlowej, zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.

Produkt - każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe, treści cyfrowe, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych.

Obligatoryjne poinformowanie konsumenta o tak zwanym profilowaniu cen - wielu przedsiębiorców stosuje zautomatyzowane procesy polegające na indywidualnym dostosowaniu cen do konkretnego konsumenta. Może się to odbywać na podstawie zebranych danych (np. na podstawie historii wyszukiwania, czy korzystania z danych aplikacji). W każdym przypadku sprzedawca będzie musiał w sposób jasny i rzetelny poinformować o tym klienta.

Zmiany, których wprowadzenie jest wymagane na podstawie nowych przepisów mogą być dla przedsiębiorców skomplikowane, jednak dostosowanie się do nich jest niezbędne. Warto zaznaczyć, że uprawnione organy bardzo skrupulatnie podchodzą do kontroli w tym zakresie i jakiekolwiek uchybienia mogą wiązać się z sankcjami nałożonymi na przedsiębiorców.