Kogo właściwie wybieramy i o czym wybrani będą decydować

Do rozpoczęcia głosowania w wyborach samorządowych zostało nam już niewiele godzin. To dobry czas, by przypomnieć o co w nich chodzi, kogo właściwie wybieramy i kto co może: jakie są zadania samorządu gminnego, jakie powiatu, a jakie województwa. Nadto: co może wójt czy burmistrz, a co rada miasta czy gminy. Przedstawimy to w największym skrócie.

Gmina (miasto - bo ono też jest gminą)

To podstawowa jednostka samorządu terytorialnego. Decyduje o infrastrukturze (woda, kanalizacja, drogi gminne), prowadzi przedszkola, żłobki i szkoły podstawowe, zajmuje się opieką społeczną, utrzymuje i rozbudowuje mieszkalne budynki komunalne, ma swoje placówki kultury: dom kultury i bibliotekę, ośrodki sportu i turystyki. Sprawuje wiele zadań zleconych przez administrację państwową, jak np. w sprawach dotyczących ewidencji obywateli czy stanu cywilnego.

Swoje dochody gmina czerpie z podatków lokalnych, udziału w podatkach PIT i CIT, subwencji i dotacji.

Burmistrz lub wójt: wybierany w wyborach powszechnych ma mocny mandat, nie jest w swej pozycji zależny od rady gminy (miasta). Prowadzi bieżące zarządzanie gminą, proponuje kierunki polityki i treści uchwał w poszczególnych zakresach działalności gminy, w tym najważniejszej uchwały budżetowej, określającej na co będą wydane gminne (miejskie) pieniądze. Jest odpowiedzialny przed radą za wykonanie budżetu.

Rada gminy (miasta) decyduje nie tylko o ostatecznym kształcie budżetu, ale i może go dowolnie kształtować w drodze propozycji przyjmowanych uchwałami. W tym względzie ma pozycję nadrzędną nad burmistrzem czy wójtem. Kształtuje politykę przestrzenną miasta czy gminy przyjmując studium i plany zagospodarowania. Radni mają prawo występowania do wójta z interpelacjami i zapytaniami. Pracują w komisjach zajmujących się różnymi sferami działalności gminy. 

Powiat

Obejmuje teren kilku gmin, zajmuje się tym, co w ocenie ustawodawcy wykraczało poza kompetencje jednej tylko gminy: prowadzi szkoły ponadpodstawowe, utrzymuje drogi powiatowe (są nimi także ważniejsze ulice w mieście), prowadzi w Łowiczu szpital, muzeum, ma swoje centrum kultury. Zajmuje się udzielaniem pozwoleń na budowę i nadzorem budowlanym, zarządzaniem kryzysowym, rynkiem pracy (PUP), porządkiem publicznym i bezpieczeństwem i in. Dochody czerpie z udziałów w podatkach, subwencji, dotacji itp. Nie ma dochodów z własnych podatków lokalnych.

Organem wykonawczym jest zarząd powiatu (w powiecie łowickim trzyosobowy), ze starostą, wyłanianym jednak nie w wyborach powszechnych lecz przez większość w radzie powiatu.

Województwo 

Najwyższy szczebel samorządu terytorialnego. Wybieramy radnych sejmiku wojewódzkiego, a większość, która się ukształtuje, wybiera zarząd województwa z marszałkiem. W kompetencjach województwa jest utrzymanie i budowa dróg wojewódzkich, prowadzenie niektórych szkół pomaturalnych, niektórych szpitali, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, transport (samorząd woj. łódzkiego jest np. wiodącym udziałowcem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej) i wiele innych. Zasada: takich, których skala jest regionalna, nie lokalna. 

Wybory

Wójtów i burmistrzów wybieramy w wyborach bezpośrednich, jeśli kandydat uzyska ponad 50% głosów w I turze - wygrywa, jeśli nie, to dwóch pretendentów z największą ilością głosów przechodzi do tury II (21 kwietnia).

Radnych w niemal wszystkich naszych gminach, także w miastach jak Głowno, Stryków, Bolimów, Kiernozia czy Sanniki wybieramy w jednomandatowych okręgach większościowych (kto uzyska najwięcej głosów zdobywa mandat). Wyjątkiem jest Łowicz jako gmina przekraczająca 20 tysięcy mieszkańców - tu są wybory proporcjonalne, w 4 okręgach wyborczych, radni startują z kilku komitetów wyborczych. Ilość mandatów, jaka przypadnie liście danego komitetu, jest obliczana w zależności od ilości głosów na tę listę sumarycznie oddanych, z wykorzystaniem metody DˇHondta. W ramach danej listy mandaty przypadają tym, którzy uzyskali kolejno najwięcej głosów.

W Łowiczu jest do podziału 21 mandatów, w pozostałych gminach - po 15.